والیبال (به انگلیسی: Volleyball)یک ورزش تیمیو ششمین ورزش محبوب،و گسترده‌ترین ورزش در بیشتر کشورهای جهان است که در آن بازیکنان در دو تیم شش نفره، در دو سوی توری قرار می‌گیرند و تلاش می‌کنند تا طبق قوانین بازی، توپ را از روی تور در زمین تیم مقابل فرودآورند. طول زمین والیبال ۱۸ متر و عرض آن ۹ است. هرتیم باید ۳ ست (یا دست) از ۵ پنج ست بازی را برنده، تا بتواند پیروز مسابقه شود.
والیبال در سال ۱۸۹۵در کشور آمریکاو توسط ویلهام مورگان ابداع شد. سپس به سرعت فراگیر شد؛ به‌طوری که در المپیک ۱۹۶۴ توکیوبرای نخستین بار در برنامه بازی‌های المپیک قرار گرفت و امروزه تقریباً در تمام دنیا بازی می‌شود. این رشته تقریباً برای تمام گروه‌های سنی مناسب است و وسایل بازی شامل توپو تور است. امروزه، بیش از ۸۰۰ میلیون بازیکن والیبال در سراسر جهان وجود دارند، که ۴۶ میلیون نفر از آنها از ایالات متحده آمریکا هستند.
قهرمانی والیبال جهانقدیمی‌ترین و مهمترین رویداد والیبال پس از المپیکاست که هر چهار سال یک‌بار با شرکت تیم‌های ملی والیبال مردان و زنان برتر دنیا در یکی از کشورهای جهان برگزار می‌شود. علاوه بر این، جام جهانی والیبال، لیگ جهانی والیبالو جام بزرگ والیبال قهرمانان جهانبه‌ترتیب معتبرترین تورنومنت‌های والیبال در جهان هستند. لیگ‌های متعددی از جمله لیگ والیبال مردان ایتالیاو پرو آدر کشورهای مختلف به‌وجود آمده‌اند که جزو مسابقات داخلی آن کشور محسوب می‌شوند.
قوانین و مقررات
زمین استاندارد والیبال
طبق قوانینی که توسط فدراسیون بین‌المللی والیبالنوشته شده‌است، زمین بازی والیبال باید مستطیلی‌شکل، و طول آن ۱۸ متر (۶۰فوت)و عرض آن ۹ متر (۳۰ فوت) باشد. خط وسط که در مرکز آن قرار دارد، زمین را به دو قسمت ۹ متری تقسیم می‌کند، و همچنین در ۳ متری از هرطرف آن، خط حمله یا خط پایان قرار دارد. تور والیبال نیز به طور مستقیم بالای خط مرکز، و ارتفاع آن ۲.۴۳ متر (۸ فوت) برای مردان، و ۲.۲۴ متر (۷ فوت و ۴اینچ) برای زنان است. در استانداردهای والیبال، حاشیه‌های زمین حداقل باید نزدیک ۲متر (۶ فوت) در هرطرف با خط زمین فاصله داشته باشد. سقف سالن نیز باید فضای بازی عاری از هرگونه موانع به ارتفاع ۷ متر (۲۳ فوت) از کف زمین باشد. تمام خط‌های کشیده شده در زمین بازی نیز، ۵ سانتی متر (۲ اینچ) ضخامت دارند.
روش چرخش در بازی والیبال
پس از دریافت امتیاز توسط تیم، اعضای آن باید در جهت عقربه‌های ساعت در زمین بچرخند. این یک نکته مهم و جزو تاکتیک‌های والیبال سالنی به حساب می‌آید. این تاکتیک باعث می‌شود که تمام بازیکنان در تمام مناطق بازی کنند و همیشه در منطقه دفاع یا حمله نباشند. همانند شکل که با چرخش منظقه «۲» به منطقه «۱»، به همین ترتیب تمام مناطق جایگزین یکدیگر می‌شود. یک تیم باید حتما قبل سرویس تیم مقابل، در جهت عقربه‌های ساعت بچرخد. هنگامی که سرویس زده می‌شود، بازیکنان جلوی خط حمله می‌توانند موقعیت‌های خود را تغییر دهند و حرکت کنند اما بازیکنان پشت خط نمی‌توانند به جلوی آن بیایند و دفاع یا حمله کنند. آنها باید تمام اقدامات حمله را از پشت خط حمله انجام دهند.
توپ
در استانداردها، توپ باید به شکل کروی (گرد) و از جنس چرم انعطاف پذیر یا چرم مصنوعی باشد. درغیر این صورت باید از لاستیک یا موارد مشابه این دست ساخته شده باشد. رنگ توپ می‌تواند هم یکنواخت و هم ترکیبی از رنگ‌ها باشد. بعد از آزمایش بسیاری که فدراسیون جهانی از رنگ‌های مختلف برای توپ گرفت، یک آزمایش را با رنگ‌های زرد، آبی و سفید در مسابقات قهرمانی جهانی در سال ۱۹۹۸ژاپن انجام داد؛ که معرفی این توپ، جای توپ‌های سفید سنتی شد.در توپ‌های از جنس چرم مصنوعی، رنگ ترکیبی مورد استفاده در مسابقات رسمی بین‌المللی باید با استانداردهای فدراسیون والیبال منطبق باشد. در استانداردهای بین‌المللی، پیرامون توپ ۶۵ تا ۶۷سانتی مترو وزن آن ۲۶۰ تا ۲۸۰ گرم است. فشار داخل توپ نیز باید ۰٫۳ تا ۰٫۳۲۵ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد.
داوری
هر مسابقهٔ والیبال دو داور اصلی دارد یکی داور اول که در بالای تور می‌باشد و دیگری داور دوم می‌باشد که روبروی داور اول می‌ایستد و در مواقعی خاص اجازهٔ سوت زدن نیز دارد. چهار داور خط دور تا دور زمین والیبال می‌ایستند و با پرچم داور اول را در امر قضاوت یاری می‌دهند. دو داور هم پشت میز منشی هستند یکی داور منشی و دیگری هم کمک منشی که کار ثبت امتیازات، تعوبض‌ها و اخطارها را بر عهده دارند. سرداور هم به عنوان ناظر می‌بایست در تمام دیدارها حضور داشته باشد.
دیگر
پاس بالای سر، یکی از مشخص‌ترین عملیات والیبال است.
هرگز نباید به توپ مشت زد، بلکه باید آن را با دو دست پاس داد. پاس دادن از عقب نیز نشان‌دهنده همین عمل است.
پاس دادن، ست زدن و فرستادن توپ‌های بلند از بالای تور صورت می‌گیرد.
حرکت توپ در هوا در پرتاب آرام توپ از بالای تور اجرا می‌شود.
اگر قبل از تماس با توپ دست‌ها دور شوند، توپ به وسط پیشانی برخورد خواهد کرد.
همیشه باید به توپ نگاه کرد. ابتدا پاها را حرکت داده، آنها را خم کرده و بدن را در زیر توپ قرار داد. به منظور حفظ تعادل و توازن یکی از پاها را به آرامی در جلوی پای دیگر قرار داده، زانوها را خم کرده و سپس باید تمام بدن را راست کرد. به عنوان یک قانون کلی شست‌ها را در حالت اشاره به طرف عقب و بینی نگهدارید. بازوها را راحت قرار داده و تا آن جایی که امکان دارد حرکات را بسیار ساده انجام داد. شست و دو انگشت اول به این عمل قدرت بخشیده و بقیه انگشتان به آن جهت می‌دهند.
بهترین و معمول‌ترین مرحله والیبال (حرکت توپ در هوا) می‌باشد. برخی معتقدند که برای شروع تمرینات می‌توان از بادکنک استفاده کرد. تمرین پرتاب توپ پس از پرش برای گرفتن آن بسیار موثر است و مفید. البته همیشه پس از رسیدن توپ به نقطه اوج این عمل را انجام ندهید.
فشار داخل توپ، ۰٫۳ تا ۰٫۳۲۵ (کیلوگرم بر سانتیمتر مربع) است.
به طور کلی به کسی که به عنوان پیشه و حرفه خود به بازی والیبال می‌پردازد بازیکن والیبال گفته می‌شود.
هر تیم شامل ۱۲ بازیکن می‌شود.. که ۶ نفر آنها در زمین قرار دارند.
سه بازیکن در خط جلو و سه بازیکن در خط عقب قرار می‌گیرند.
هر تیم دارای ۶ تعویض است و هر بازیکن می‌تواند ۲ بار تعویض شود، یعنی هر بازیکن می‌تواند یک بار داخل و یک بار خارج شود.
زمانی که توپ سرو می‌شود، سه بازیکن خط جلو باید در جلوی بازیکنان خط عقب قرار گیرند.
بازیکن از قطاع دایره سمت راست خط عقب با یک دست سرو می‌زند.
زمانی که توپ در زمین وارد می‌شود، بازیکنان می‌توانند برای پرتاب توپ به هر نقطه‌ای حرکت کنند، حتی اجازه دارند که برای جلوگیری از تماس توپ با زمین، به خارج از زمین بروند.
دو تیم ۶ نفری با یکدیگر روبرو می‌شوند. داور در بالای تور قرار گرفته و ناظر بر اجرای مسابقه بوده و سوتی در دست دارد. سرداور نیز مقابل او قرار می‌گیرد. در اینجا تیمی که سرویس را دریافت می‌کند، منتظر توپ می‌شود. بازیکنان در وضعیت آماده‌باش بوده و دست‌ها، انگشتان، بازوها و پاها در حالات مطلوب قرار می‌گیرند. بازیکنان در مرکز زمین می‌ایستند و در این محل بیشتر حمله‌ها شکل می‌گیرد، به طوری که یکی از آنها در نزدیک تور ایستاده و بقیه بازیکنان فرم w را تشکیل می‌دهند.
معمولاً ضربهٔ اول متعلق به پاسور نمی‌باشد و هنگام دریافت، بازیکنان باید توپ زده شده توسط تیم مقابل را به دست پاسور رسانده تا او توپ را به دیگر بازیکنان پاس دهد و آنها توپ را به زمین مقابل بفرستند.
سرویس
سرویس زدن عملی است که به منظور وارد کردن توپ در بازی به کار می‌رود.
در هنگام سرویس زدن باید به نکات زیر توجه کرد:
۱٫ هنگام ضربه زدن به توپ (سرویس) حتماً باید توپ را به اندازه کافی و به دور از هر دودست پرتاب کرد و با یک دست به توپ ضربه زده شود.
۲٫ هنگام سرویس زدن نباید پاها را روی خط و یا درون زمین خودی قرار داد و باید از خط فاصله داشته باشد.
۳٫ توپ حتماً باید از تور عبور کرده و درون زمین حریف پرتاب شود (قبلاً اگر هنگام سرویس زدن توپ به تور برخورد می‌کرد خطا محسوب می‌شد ولی در حال حاضر خطایی محسوب نمی‌شود).
انواع سرویس
۱- سرویس (Serve) : حرکتی برای شروع رالی که بازیکن با ضربه زدن به توپ از پشت خط انتهایی زمین توپ را به زمین حریف می‌فرستد
۲-سرویس امتیاز (Ace) : سرویس که مستقیما بدون بازگشت توپ به زمین خودی منجر به کسب امتیاز شود.
۳- سرویس یک‌ضرب (Silver-Bullet Ace) : سرویسی که با خوابیدن مستقیم در زمین حریف و بدون تماس بازیکنان حریف به امتیاز تبدیل شود.
۴- سرویس ساده روبه تور (Underhand Serve) : سرویس ساده‌ای که بازیکن با یک دست و به حالت ایستاده به زیر توپ ضربه می‌زند و معمولا در والیبال حرفه‌ای کاربرد ندارد
۵- سرویس‌هوایی (Sky ball) : سرویسی که در آن توپ ارتفاع زیادی دارد تا حریف را گمراه کند.
۶- سرویس چرخشی (Topspin Serve) : نوعی سرویس که در آن بازیکن با چرخاندن مچ دست به توپ چرخشی در جهت جلو می‌دهد تا توپ زودتر به زمین بخورد و مسیر مستقیمی طی کند. سرویس چرخشی غیر پرشی در والیبال حرفه‌ای کاربرد ندارد
۶-سرویس موجی (Float Serve) : نوعی سرویس که در آن توپ بدون چرخش حرکت می‌کند تا مسیر حرکتش غیرقابل پیش‌بینی باشد.
۷-سرویس پرشی (Jump Serve) : نوعی سرویس که بازیکن به هوا می‌پرد و مانند یک مهاجم به توپ ضربه می‌زند.
۸-سرویس پرشی موجی (Jump Float Serve) : نوعی سرویس موجی که بازیکن در هنگام ضربه زدن به بالا می‌پرد.
۹- سرویس زن‌وشوهری (Husband & Wife Serve) : وقتی سرویس بین دو دریافت‌کننده تیم مقابل فرود بیاید و هر یک به امید دیگری آن‌را رها کند.
۱۰- سرویس آبنباتی (Lollipop Serve) : سرویس ساده قوس‌دار
۱۱-سرویس پاولوفی (Pavlovian Serve) : سرویسی که بلافاصله پس از سوت داور بدون هیچ تاملی زده شود.
۱۲- سرویس ملخی (Grasshopper Serve): سرویسی که به نظر می‌رسد به تور خواهد خورد اما به شکل عجیبی عبور کند
۱۳-پرده‌پوشی (Screening) : مسدود کردن دید بازیکنان حریف در زمان سرویس زدن بازیکن خودی که خطا محسوب می‌شود
۱۴-تعویض سرویس (Side-out) : وقتی که تیمی که دریافت‌کننده سرویس است امتیازی کسب کند و حق سرویس‌زدن را به دست بیاورد.
روش تمرین پلیومتریک
این روش تمرین در دهه ۱۹۶۰ توسط دانشمندان اتحاد جماهیر شورویابداع شد. هدف این بود که قدرت پرش ورزشکاران روسی بیشتر شود. به تدریج این تکنیک در بین تمام کشورها رواج پیدا کرد، چون ثابت شد این روش در اکثر ورزش‌هایی که نیازمند دویدن سریع و پرش هستند بسیار مؤثر است.
پلیومتریک‌ها تمریناتی هستند که عضلات را قادر می‌سازند تا در کوتاه ترین زمان ممکن به حداکثر توان دست یابند. انجام این تمرینات قدرت فوق‌العاده‌ای به فرد می‌دهد و کمک می‌کند تا پرش عمودی خود را -که یکی از مهمترین ویژگی‌های یک والیبالیست است- افزایش دهد. این تمرینات می‌تواند سرعت و عکس العمل فرد را در والیبال بسیار افزایش دهد و می‌تواند حتی پرش وی را تا ۴۰-۵۰ اینچ و حتی تا ۶۰ اینچ (۱۰۰-۱۵۰ سانتیمتر) افزایش دهد.
تمرین‌های پلیومتریک در یک مدت کوتاه زمانی نیروی زیادی را از سیستم عصبی و عضلانی ورزشکار می‌گیرد، همچنین فشار زیادی را به مفاصل او وارد می‌کند، اگر این تمرینات خارج از برنامه ریزی صحیح و دقیق انجام گیرد ممکن است آسیب‌های سختی را بر روی مفاصل و عضلات ایجاد کند.
نمونه‌ای از پرش‌های پلیومتریک، پرش‌های عمودی پشت سر هم و پرش‌های موسوم به box depth (عمق خرک) می‌باشند که هر دوی آنها برای والیبالیست‌ها آشنا می‌باشند. در هر دوی این تمرینات، بدن نسبت به زمین عکس العمل نشان می‌دهد. در هر دو تمرین ورزشکار روی زمین فرود می‌آید و بلافاصله دوباره بالا می‌پرد. هنگامی که پاها به زمین می‌خورند، بدن (به ویژه عضلات پا) مجبور می‌شوند که وزن شخص را جذب کنند. این نیرو که باعث جذب وزن بدن می‌شود در واقع انرژی است که می‌توان از آن بهره برد. این انرژی برای مدت یک هزارم ثانیه ذخیره می‌شود و سپس هنگامی که عضلات شل می‌شوند تلف می‌شوند و از بین می‌روند. کلید کار، بهره بردن از این انرژی با حداکثر سرعت ممکن برای دوباره بلند شدن از زمین است و این همان کاری است که تمرینات عمودی پشت سر هم و پرش‌های box depth بدن را برای آن آماده می‌کنند.